Tatarskie wsie Kruszyniany i Bohoniki

Są Polacy o imionach Dżamil, Hassan i Dżennet z wrośniętymi w podlaską ziemię korzeniami sięgającymi XVII wieku i wcześniej. Mówią po polsku, wyznają – tak jak ich rodzice, dziadkowie i pradziadkowie – sunnicki islam.

Dzisiaj mieszkają już głównie w miastach, ale sercem ich społeczności są dwie odosobnione wsie położone na samym końcu polskiej części Podlasia: Bohoniki i Kruszyniany.

Tatarzy, bo o nich mowa, przybywali do kraju na zaproszenie królów Polski i Litwy (oba kraje stanowiły przez wieki jedno państwo) od końca XIV wieku. Uciekali przed prześladowaniami, otrzymywali ziemie w zamian za obowiązek służby wojskowej. Wieś Kruszyniany nadał im Jan III Sobieski – ten sam, który rozgromił wojska Osmańskich Turków pod Wiedniem. Tatarzy służyli Polsce wiernie we wszystkich wojnach i powstaniach, w okresie międzywojennym zajmowali wysokie stanowiska w armii, wielokrotnie podkreślali swoje przywiązanie do kraju. Swoją odrębność zachowali wbrew wszystkim historycznym zawieruchom. Dziś żyje ich w Polsce około dwa tysiące.

Zielony, drewniany meczet w Kruszynianach z XVIII wieku oraz młodszy i mniejszy, ale równie piękny meczet w Bohonikach to zabytki kultury najwyższej klasy.

Oprowadzanie po tych wyjątkowych świątyniach zapewniają tatarscy przewodnicy, którzy barwnie opowiadają o zwyczajach tutejszej społeczności. Zgodnie z zasadami islamu wnętrze pozbawione jest wizerunków ludzkich, za to gęsto wypełniają je ozdobne plansze z muhirami – cytatami z Koranu po arabsku lub podobiznami meczetu w Mekce.

Zachowany przekład tej świętej księgi na język polski należy do jednych z najstarszych na świecie i pochodzi z II połowy XVI wieku. Polskie tłumaczenie zapisano w nim alfabetem arabskim, tak jak wiele innych ważnych dla Tatarów tekstów religijnych z tego okresu.

Po wizycie w meczecie warto odwiedzić mizar – muzułmański cmentarz z zabytkowymi, starymi i współczesnymi nagrobkami z półksiężycami. W obu wsiach w sezonie działają też restauracje z tradycyjnym, tatarskim jedzeniem.

W sezonie wiosenno-letnim zwiedzanie meczetów (również po angielsku) zamówicie na miejscu, jesienią lub zimą najlepiej zadzwonić na numer telefonu podany na drzwiach. Tatarzy z dużą przyjemnością i zaangażowaniem przybliżają swoją fascynującą kulturę gościom.

Więcej o historii polskich Tatarów

Uwaga: w związku z napiętą sytuacją na granicy polsko-białoruskiej od lata 2021 roku wieś Kruszyniany znajduje się na terenie objętym stanem wyjątkowym, a jej odwiedzenie w czasie waszej podróży może okazać się niemożliwe. Przed wyruszeniem na miejsce najlepiej poradzić się Waszych gospodarzy.