Główną religią Polski tradycyjnie jest katolicyzm, ale region Bieszczad i Beskidu Niskiego zamieszkiwali kiedyś przede wszystkim chrześcijanie obrządku wschodniego. Drewniane cerkiewki w Bieszczadach to tuż po połoninach jeden z najbardziej charakterystycznych symboli tego regionu. Powojenne przesiedlenia i opuszczenie gór przez ich rdzennych mieszkańców przetrwały tylko niektóre z nich.
Pojedyncze obiekty wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, razem z innymi drewnianymi kościołami i cerkwiami regionu Małopolski i Karpat. Większość z nich wybudowano tradycyjną techniką, bez użycia gwoździ. To prawdziwe arcydzieła sztuki ciesielskiej.
Cerkiew w Smolniku nad Sanem
Przed wojną na południowo-wschodnim krańcu Polski można było znaleźć wiele podobnych obiektów. Dzisiaj przyjmuje się, że smolnicka cerkiew wśród trzech świątyń bojkowskich, które przetrwały, jest tą najlepiej zachowaną.
Skromna, niewielka, ale bardzo charakterystyczna bryła świątyni złożona jest z trzech podstawowych części stanowiących jakby oddzielne, dostawione do siebie całości, z osobnymi, łamanymi dachami namiotowymi. Symetria i centralny plan krzyża greckiego – te dwie tak charakterystyczne cechy cerkwi Bojkowskich – są w Smolniku dobrze widoczne.
Cerkiew położona jest w centralnej części Bieszczad, na wzgórzu w pobliżu rzeki San, w ścisłym sąsiedztwie Bieszczadzkiego Parku Narodowego i pasm połonin. Ozdobą wnętrza są nietypowe żyrandole z jelenich rogów.
XVIII-wieczna cerkiew jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, wraz 16 podobnymi obiektami na terenie Polski i Ukrainy (8 z nich znajduje się w Polsce).
Cerkiew w Łopience
Grekokatolicka cerkiew z ikoną Matki Boskiej Łopieńskiej Pięknej Miłości to jedno z najbardziej magicznych miejsc w całych Bieszczadach. Do czasów wysiedleń cerkiew z otoczonym kultem cudownym obrazem była największym sanktuarium maryjnym w Bieszczadach oraz celem licznych pielgrzymek. Przybywali tu wierni z Rzeszowa czy ukraińskiego Użhorodu.
Po wojnie cerkiew została zdewastowana, ale ikonę i ołtarz udało się uratować. Dzięki zaangażowaniu wielu społeczników została świątynia odbudowana, a wewnątrz umieszczono kopię cudownego obrazu. W 2000 r. reaktywowano również odpust – odbywa się on w pierwszą niedzielę października. Biorą w nim udział kapłani kościoła rzymskokatolickiego i wschodniego, mieszkańcy z okolicznych wiosek, harcerze oraz turyści.
Łopienka to wyludniona wieś w środkowo-północnej części Bieszczadów. Cerkiew to jedyny ocalały budynek w dolinie, której zbocza i dno porasta dziś las przerywany niewielkimi łąkami. Dojdziecie tu w 45 minut przyjemną, cichą drogą ciągnącą się dnem doliny od parkingu Sine Wiry.
Po drodze do cerkwi możecie zobaczyć dymarki – charakterystyczne dla Bieszczad, żeliwne piece, w których wypala się węgiel drzewny.
